Լրացուցիչ աշխատանք`

1. Ո՞րն է օրգանիզմի ամենափոքր միավորը։

Ո՞րն է օրգանիզմի ամենափոքր միավորը

Օրգանիզմի ամենափոքր միավորը բջիջն է: Այն կենսաբանական կառուցվածքի և գործունեության հիմնական միավորն է, որը ապահովում է օրգանիզմի կենսագործունեությունը։ Բջիջները կարող են լինել ինքնուրույն (օրինակ՝ միաբջիջ օրգանիզմներում, ինչպիսիք են բակտերիաները և ամեաբաները) կամ համագործակցել՝ կազմելով բազմաբջիջ օրգանիզմներ (օրինակ՝ մարդիկ, կենդանիները, բույսերը):

Բջիջները տարբերվում են կառուցվածքով և ֆունկցիայով, սակայն բոլոր բջիջները ունեն երեք հիմնական բաղադրիչ՝

1. բջջաթաղանթ, որը սահմանազատում է բջիջը միջավայրից,
2. ցիտոպլազմա, որտեղ տեղի են ունենում բջջային գործընթացները,
3. և գենետիկ նյութ, որը պարունակում է տեղեկություն օրգանիզմի զարգացման ու գործառույթների համար։

2.Ի՞նչ օրգանական և անօրգանական նյութեր գիտեք, բերեք օրինակներր։Օրգանական նյութեր

Օրգանական նյութերը պարունակում են ածխածնի ատոմներ և սովորաբար գտնվում են կենդանի օրգանիզմների կազմում։

Օրինակներ.

1. Սպիտակուցներ — Կազմված են ամինաթթուներից (օր.՝ միս, ձու, լոբի):
2. Ածխաջրեր — Գլյուկոզա (C₆H₁₂O₆), որը հիմնական էներգիայի աղբյուր է օրգանիզմի համար։
3. Լիպիդներ — Ճարպեր և յուղեր (օր.՝ բուսական յուղ, կենդանական ճարպ):
4. Նուկլեինաթթուներ — ԴՆԹ և ՌՆԹ, որոնք կրում են գենետիկական ինֆորմացիան։
5. Վիտամիններ — Օր.՝ վիտամին C, վիտամին A։

---

Անօրգանական նյութեր

Անօրգանական նյութերը սովորաբար չեն պարունակում ածխածնի-ածխածնի կամ ածխածնի-ջրածնի կապեր և լինում են ինչպես կենդանի, այնպես էլ անկենդան բնության մեջ։

Օրինակներ.

1. Ջուր (H₂O) — Կյանքի հիմնական բաղադրիչը։
2. Աղեր — Օր.՝ նատրիումի քլորիդ (NaCl), որը հայտնի է որպես սեղանի աղ։
3. Հանքային նյութեր — Կալցիումի կարբոնատ (CaCO₃), որն անհրաժեշտ է ոսկորների և ատամների համար։
4. Օքսիդներ — Օր.՝ ածխաթթու գազ (CO₂), որն արտաշնչում են օրգանիզմները։
5. Թթուներ և հիմքեր — Օր.՝ ծծմբական թթու (H₂SO₄), նատրիումի հիդրօքսիդ (NaOH):

---

3. Բնութագրեք հիդրոֆիլ և հիդրոֆոբ նյութերը, բերեք օրինակներ։

Հիդրոֆոբ նյութեր (ջրավախ)

Հիդրոֆոբ նյութերը չեն լուծվում կամ վատ են լուծվում ջրում՝ ջրից «հեռանալով»:

Բնութագրեր

• Ոչ բևեռային մոլեկուլներ. չունեն բևեռային խմբեր։
• Վանում են ջուրը. ձևավորում են առանձին շերտեր կամ կաթիլներ։
• Չեն լուծվում ջրում.

Օրինակներ

1. Ճարպեր և յուղեր. Բուսական յուղ, կենդանական ճարպ։
2. Ածխաջրածիններ. Մեթան (CH₄), բենզին։
3. Մոմեր. Օրինակ՝ մեղվամոմ։
4. Ստերոիդներ. Օրինակ՝ խոլեստերին։

Հայկական լեռնաշխարհը աշխարհագրական ու պատմական կարևոր տարածաշրջան է, որը զբաղեցնում է Հարավային Կովկասի և Անատոլիական բարձրավանդակի միջև ընկած տարածքը: Այն առանձնանում է իր բարդ ռելիեֆով, հարուստ բնությամբ, բազմազան կլիմայական գոտիներով և պատմամշակութային ժառանգությամբ:

Աշխարհագրական տեղադրությունը

Հայկական լեռնաշխարհը ընդգրկում է մոտ 400,000 քառակուսի կիլոմետր տարածք և գտնվում է հետևյալ բնական սահմանների միջև՝

• Հյուսիսում՝ Կովկասյան լեռներ,
• Արևելքում՝ Կասպից ծովի մոտակա շրջաններ,
• Արևմուտքում՝ Անատոլիական բարձրավանդակ,
• Հարավում՝ Միջագետքի հարթավայրեր:

Լեռնաշխարհի միջին բարձրությունը կազմում է մոտ 1700-2000 մետր ծովի մակարդակից վեր:

---

Ռելիեֆ

Հայկական լեռնաշխարհը հարուստ է լեռնաշղթաներով, սարահարթերով, կիսաանապատային տարածքներով և գագաթներով: Այն բաղկացած է մի շարք բարձր լեռնաշղթաներից, որոնք կազմում են լեռնաշխարհի բնական շրջանակը: Դրանցից են՝

• Արագածի,
• Արարատի,
• Զանգեզուրի,
• Գեղամա լեռները:

Այս տարածքում են գտնվում նաև խոշոր հրաբխային լեռնազանգվածներ, ինչպիսիք են Արարատը (5165 մ), Արագածը (4090 մ) և Սիփանը (4434 մ):

---

Կլիմա

Հայկական լեռնաշխարհի կլիման բազմազան է՝ կախված տեղանքի բարձրությունից և աշխարհագրական դիրքից։ Այն ներառում է՝

• Մերձարևադարձային չոր կլիմա,
• Չափավոր ցամաքային կլիմա,
• Սառը լեռնային կլիմա:

---

1. Дайте письменное объяснение следующим высказываниям

Один в поле не воин — одному не справиться с большим делом

Два сапога пара — о ком-либо похожем друг на друга по каким-либо качествам

Поспешишь людей насмешишь — спешка чаще всего приводит к плохим результатам

Куй железо пока горячо —  нужно делать дело, сразу, во-время

Цыплят по осени считают — не стоит делать выводы и подводить итоги до того, пока работа не закончена

Вода камень точит — даже незначительное воздействие, прилагаемое постоянно, может привести к значительным результатам

2. Найдите эквивалент в армянском языке

Куй железо пока горячо — երկաթը տաք-տաք են ծեծում

Не все то золото что блестит — ամեն փայլող բան ոսկի չէ

Между двух огней — երկու կրակի արանքում մնալ

Как кошка с собакой — շունն ու կատուն

С глаз долой — и с сердца вон — աչքից հեռու, սրտից դուրս, հեռացար՝ մոռացար

Велик телом, да мал делом — Խոսքով փլավ չես եփի

Առաջադրանք
1․ Համառոտ նկարագրե՛ք Առաջին Աշխարհամարտի գլխավոր ճակատամարտերը։

Առաջին Աշխարհամարտի (1914-1918) գլխավոր ճակատամարտերն ու ռազմական գործողությունները ծավալվել են տարբեր ճակատներում՝ Արևմտյան, Արևելյան, Բալկանյան և Մերձավոր Արևելքի տարածքներում։ Ստորև ներկայացված են հիմնական ճակատամարտերն ու դրանց կարևորությունը․

1. Մարնի առաջին ճակատամարտ (1914, սեպտեմբեր)

• Տարածաշրջան՝ Ֆրանսիա
• Կարևորություն՝ Գերմանիայի բանակը փորձեց արագ գրավել Փարիզը, սակայն ֆրանսիական և բրիտանական ուժերը հաջողությամբ հետ մղեցին հարձակումը։ Սա կանխեց պատերազմի արագ ավարտը և սկիզբ դրեց խրամատային պատերազմի Արևմտյան ճակատում։

2. Վերդենի ճակատամարտ (1916, փետրվար-դեկտեմբեր)

• Տարածաշրջան՝ Ֆրանսիա
• Կարևորություն՝ Վերդենը համարվում է Առաջին Աշխարհամարտի ամենաերկար և արյունալի ճակատամարտերից մեկը։ Գերմանացիները նպատակ ունեին «արյունաքամ անել» ֆրանսիական բանակը, սակայն երկարատև դիմադրությունը նպաստեց ֆրանսիական ուժերի ամրապնդմանը։

3. Սոմի ճակատամարտ (1916, հուլիս-նոյեմբեր)

• Տարածաշրջան՝ Ֆրանսիա
• Կարևորություն՝ Այս ճակատամարտում Անգլիայի բանակը առաջին անգամ օգտագործեց տանկեր։ Չնայած տարածքային փոքր հաջողություններին, այն հիմնականում աչքի է ընկնում մեծ կորուստներով։

4. Տանենբերգի ճակատամարտ (1914, օգոստոս)

• Տարածաշրջան՝ Լեհաստան (այն ժամանակ՝ Գերմանական կայսրության և Ռուսաստանի կայսրության սահման)
• Կարևորություն՝ Գերմանիայի բանակը ռուսական ուժերի նկատմամբ հասավ վճռորոշ հաղթանակի՝ կանգնեցնելով նրանց առաջխաղացումը Արևելյան ճակատում։

5. Գալիպոլիի արշավ (1915-1916)

• Տարածաշրջան՝ Դարդանելի նեղուց (Թուրքիա)
• Կարևորություն՝ Բրիտանական և Անզակի (Ավստրալիա և Նոր Զելանդիա) զորքերը փորձեցին գրավել Օսմանյան կայսրության կարևոր նավահանգիստները՝ ապահովելով Ռուսաստանին օգնություն տրամադրելու ուղին։ Օսմանյան ուժերը, առաջնորդությամբ Մուստաֆա Քեմալ Աթաթուրքի, հաջողությամբ պաշտպանվեցին։

6. Յութլանդիայի ծովամարտ (1916, մայիս-հունիս)

Կարևորություն՝ Սա Առաջին Աշխարհամարտի խոշորագույն ծովամարտն էր։ Չնայած որ Գերմանիան ռազմավարական տեսանկյունից հաջողություն գրանցեց, Բրիտանիան պահպանեց ծովային գերիշխանությունը։

2․ Ներկայացրե՛ք Առաջին Աշխարհամարտի հետևանքները։

Առաջին Աշխարհամարտը (1914-1918) խոր ազդեցություն ունեցավ աշխարհի քաղաքական, սոցիալական և տնտեսական համակարգերի վրա։ Նրա հետևանքները տարածվեցին ոչ միայն մասնակից պետությունների, այլև ամբողջ աշխարհի վրա։ Ստորև ներկայացված են հիմնական հետևանքները.

Քաղաքական հետևանքներ

1. Կայսրությունների փլուզում
   • Պատերազմի ավարտից հետո փլուզվեցին մի քանի կայսրություններ՝ Գերմանական, Ավստրո-Հունգարական, Օսմանյան և Ռուսական։
   • Նոր պետություններ ձևավորվեցին՝ ԵՄԿ (Էստոնիա, Լատվիա, Լիտվա), Չեխոսլովակիա, Հարավսլավիա և այլն։
2. Վերսալյան պայմանագիր (1919)
   • Գերմանիան պարտավորվեց վճարել հսկայական ռազմատուգանքներ և զիջել տարածքներ։
   • Սա առաջ բերեց քաղաքական և տնտեսական ճգնաժամ Գերմանիայում, որն ի վերջո նպաստեց նացիզմի վերելքին։
3. Ազգերի Լիգայի ստեղծում
   • Խաղաղության պահպանման նպատակով ստեղծվեց Ազգերի Լիգան, որը հետագայում չկարողացավ արդյունավետ գործել։

Տնտեսական հետևանքներ

1. Տնտեսական ավերածություններ
   • Մասնակից պետությունների մեծ մասը ծանր վնասներ կրեց, բազմաթիվ արդյունաբերական և գյուղատնտեսական տարածքներ ավերվեցին։
   • Պատերազմի ֆինանսավորումը հանգեցրեց գերդասակարգվածությանը և պարտքի մեծացմանը։
2. Ամերիկայի տնտեսության վերելք
   • ԱՄՆ-ը պատերազմի ավարտին վերածվեց տնտեսական գերտերության՝ փոխարինելով Եվրոպային։

Սոցիալական հետևանքներ

1. Մարդկային կորուստներ
   • Առաջին Աշխարհամարտում զոհվեց մոտ 10 միլիոն զինվոր և 7 միլիոն խաղաղ բնակիչ, ևս միլիոնավոր մարդիկ վիրավորվեցին կամ դարձան հաշմանդամ։
2. Սոցիալական լարվածություն
   • Մարդկային կորուստները և ծանր տնտեսական իրավիճակը խորացրեցին սոցիալական դժգոհությունները, ինչը հանգեցրեց հեղափոխությունների և բողոքների։
   • Ռուսաստանում 1917 թվականին տեղի ունեցավ բոլշևիկյան հեղափոխությունը։
3. Կանանց դերի փոփոխություն
   • Պատերազմի տարիներին կանայք ներգրավվեցին աշխատանքի տարբեր ոլորտներում, ինչը հանգեցրեց նրանց իրավունքների համար պայքարի ակտիվացմանը։

Միջազգային համակարգի փոփոխություն

1. Հակամարտությունների աճ
   • Վերսալյան պայմանագիրը և կոշտ տնտեսական պատժամիջոցները սերմանեցին գերմանացիների դժգոհությունը, ինչը նպաստեց Երկրորդ Աշխարհամարտի սկիզբին։
2. Նոր քարտեզի ձևավորում
   • Մերձավոր Արևելքում Օսմանյան կայսրության նախկին տարածքների վերաձևավորումը նպաստեց բազմաթիվ տարածքային և ազգային կոնֆլիկտների առաջացմանը։

Առաջին Աշխարհամարտի հետևանքներն ունեին երկարաժամկետ բնույթ՝ սահմանելով 20-րդ դարի աշխարհաքաղաքական կառուցվածքի հիմքերը։

3․ Թվարկե՛ք հայ կամավորական ջոկատները և նրանց հրամանատարական կազմը  Առաջին Աշխարհամարտի տարիներին հայ կամավորական ջոկատները կարևոր դեր ունեցան Օսմանյան կայսրության դեմ կռիվներում՝ հատկապես Կովկասյան ճակատում։ Այս ջոկատները կազմավորվեցին Հայոց ազգային շարժման շրջանակում, և նրանց նպատակն էր պաշտպանել հայ բնակչությունը և աջակցել ռուսական զորքերին թուրքական ուժերի դեմ։ Ստորև ներկայացվում են հիմնական հայ կամավորական ջոկատները և նրանց հրամանատարները.

Հայ կամավորական ջոկատներ և հրամանատարներ

1. Առաջին կամավորական գունդ
2. Երկրորդ կամավորական գունդ
   • Հրամանատար՝ Դրո (Դրաստամատ Կանայան)
   • Գործունեություն՝ Մասնակցել է Վանի և Ալաշկերտի շրջանների ռազմական գործողություններին։
3. Երրորդ կամավորական գունդ
   • Հրամանատար՝ Համազասպ Սրվանձտյան
   • Գործունեություն՝ Մասնակցել է Էրզրումի և Սարիղամիշի շրջանների մարտերին։
4. Չորրորդ կամավորական գունդ
   • Հրամանատար՝ Քեռի (Արշակ Գավաֆյան)
   • Գործունեություն՝ Իրականացրել է ռազմական գործողություններ Արևմտյան Հայաստանի սահմանամերձ շրջաններում։
5. Հինգերորդ կամավորական գունդ
   • Հրամանատար՝ Սեպուհ (Արշակ Ներսիսյան)
   • Գործունեություն՝ Գործել է հիմնականում Կարսի և Սարիղամիշի շրջանում։

Կամավորական շարժման հիմնական առանձնահատկությունները

• Հիմնական նպատակ՝ Կամավորական ջոկատները պայքարում էին հայ բնակչության անվտանգությունը ապահովելու և հայրենիքի ազատագրման համար։
• Կազմը՝ Ջոկատները կազմված էին տարբեր վայրերից հավաքագրված հայ կամավորներից, որոնք հաճախ նախկին ֆիդայիներ էին։
• Համագործակցություն ռուսական բանակի հետ՝ Հայ կամավորները գործում էին ռուսական բանակի կազմում և ռուսական հրամանատարության հովանու ներքո։

Հայ կամավորական շարժումը, չնայած սահմանափակ միջոցներին, մեծապես նպաստեց հայ ժողովրդի ինքնապաշտպանության կազմակերպմանը և Արևմտյան Հայաստանի որոշ շրջանների ազատագրմանը։

բլոգային աշխատանք/․

Տարածաշրջան՝ Հյուսիսային ծով

apple

avocado 

apricot

beef

bacon

borsh

berry

buritto

BBQ

banana

broccoli

beer

cherry

coffe

cake

candy

cupcake

cucumber

chicken

durian

dolma

deer

egg

fresh

fish

fondu

goose

grape

ginger

hamburger

hot dog

honey

ice cream

jelly

kiwi

ketchup

limon

lobster

lasagna

lamb

milk

mushrooms

milk shake

noodles

nachos

oreo

oil

pizza

popcorn

peproni

pancake

pork

rice

ramen

spaghetti

soup

sausages

tomato

toast

tea

tofu

taco

vinaigrette

vanilla

water

waffles

wasabi

watermelon

dress

scarf

t-shirt

shirt

jeans

pants

shorts

skirt

necklace

braclet

ring

boots

heels

sweatshirt

tights

socks

stockings

wrist watch

earrings

piercing

barrette

choker

bezel

cap

balaclava

glasses

bandana

corset

belt

panama

brooch

Քլորը (Cl) քիմիական տարր է, որը պատկանում է 17-րդ խմբին Պարբերական աղյուսակ ում Այն ունի ատոմային համարը 17 և բնական վիճակում առկա է գազի (Cl₂) ձևով: Քլորը հայտնի է իր հակաբակտերիալ հատկություններով և լայնորեն օգտագործվում է ջրի մաքրման ինչպես նաև հարմարեցված նյութերի արտադրության մեջ օրինակ պլաստիկներ:

Քլորը թունավոր գազ է, դրա համար պետք է զգույշ լինել դրա օգտագործման և պահպանման ժամանակ: